Dr Hafidz Hakimi Haron
Gesaan
untuk Parlimen bersidang telah dibawa menghadap oleh Speaker
Dewan
Negara dan Dewan Rakyat untuk perhatian Seri Paduka Baginda
beberapa
hari yang lalu. - Foto Istana Negara
MUTAKHIR
ini, semakin banyak gesaan dibuat oleh pelbagai pihak supaya Parlimen
dibenarkan untuk bersidang semula walaupun didalam ketika negara sedang
menghadapi darurat. Saranan-saranan ini yang pada awalnya datang
daripada blok pembangkang, turut semakin mendapat sokongan daripada
tokoh-tokoh parti-parti kompenan blok kerajaan sejak kebelakangan ini.
Tuntutan ini juga turut pernah mendapat perhatian serantau apabila
sekumpulan 90 orang mantan dan anggota Parlimen ASEAN diatas nama sebuah
organisasi yang dinamakan Ahli Parlimen ASEAN untuk hak asasi manusia
(APHR) juga menyuarakan gesaan yang sama. Gesaan-gesaan ini telah dibawa
menghadap oleh Speaker Dewan Negara dan Dewan Rakyat untuk perhatian
Seri Paduka Baginda beberapa hari yang lalu. Berturutan dengan itu, Seri
Paduka Baginda telah menzahirkan pandangan bahawa Parlimen boleh
dibenarkan bersidang semasa tempoh darurat berkuatkuasa.
Kepentingan Institusi Parlimen didalam Demokrasi
Secara
asasnya, punca kuasa perundangan di negara kita disandarkan kepada
Perlembagaan Persekutuan. Ini termasuklah berkenaan dengan pengiktirafan
terhadap sistem demokrasi berparlimen yang diamalkan di Malaysia dimana
fungsi, komposisi dan bidangkuasanya tertakluk dibawah Perlembagaan.
Oleh yang demikian, peranan apa-apa komponen pentadbiran didalam negara
boleh dihadkan sekiranya Perlembagaan Persekutuan membenarkannya,
termasuklah melalui proklamasi darurat sepertimana yang disebut dibawah
Perkara 150 Perlembagaan tersebut.
Institusi
Parlimen boleh diibaratkan sebagai ‘jantung’ didalam sesebuah negara
yang mengamalkan demokrasi berparlimen. Ini kerana, konsep demokrasi
amat menekankan partisipasi rakyat didalam urusan pentadbiran negara.
Partisipasi rakyat ini diterjemahkan melalui pemilihan penggubal
undang-undang menerusi pilihanraya umum. Dalam pada masa yang sama,
kumpulan atau parti politik yang menguasai majoriti kerusi di Dewan
Rakyat akan diberi mandat untuk membentuk kerajaan. Oleh itu, secara
mudahnya, demokrasi berparlimen adalah satu sistem yang mendukung
pemerintahan rakyat.
Di
Malaysia, “Parlimen” ialah sebuah badan legislatif di peringkat
persekutuan. Institusi Parlimen pula boleh dipecahkan kepada tiga
komponen yang lebih kecil, iaitu Yang Dipertuan Agong, Dewan Negara, dan
Dewan Rakyat. Selain daripada bertindak sebagai badan penggubal
undang-undang, Parlimen juga adalah sebuah badan yang amat penting
didalam mendokong doktrin pemisahan kuasa di negara kita.
Menurut
doktrin ini, kuasa dan peranan badan-badan utama disesebuah negara
iaitu; Kehakiman, Eksekutif, dan Legislatif haruslah dipisahkan bagi
mengelakkan satu monopoli kuasa oleh mana-mana pihak, yang kemudiannya
boleh membawa kepada pemerintahan bersifat autokratik atau kediktatoran.
Justeru itu, Parlimen juga berfungsi untuk ‘menyemak dan mengimbangi’
peranan badan-badan yang lain bagi memastikan segala tindakan atau
keputusan yang dibuat adalah berdasarkan lunas-lunas Perlembagaan
Persekutuan dan undang-undang yang berkaitan.
Darurat
secara umum memberi maksud kepada ancaman yang nyata terhadap
keselamatan, ekonomi, ataupun ketenteraman awam. Skop ancaman-ancaman
ini boleh diberi interpretasi yang lebih meluas dan boleh meliputi
permasalahan-permasalahan khusus seperti isu kesihatan awam, bencana
alam, mahupun masalah politik dalaman yang mampu mengganggu gugat
kestabilan negara. Menurut Perkara 150(1), Darurat hanya boleh
diisytiharkan oleh Yang Dipertuan Agong. Penolakan Seri Paduka Baginda
Yang Dipertuan Agong untuk menerima nasihat Perdana Menteri supaya
mengisytiharkan darurat pada Oktober 2020 lalu telah mewujudkan satu
duluan (precedent) baharu bahawa baginda tidak tertakluk kepada nasihat
Perdana Menteri didalam soal ini.
Menurut
Perkara 150(2B) Perlembagaan Persekutuan, pengisytiharan darurat oleh
Yang Dipertuan Agong boleh membawa kepada suatu penggubalan
undang-undang khas, yang dikenali sebagai Ordinan Darurat. Ordinan ini
boleh digubal oleh Yang Di-Pertuan Agong, ataupun Parlimen – sekiranya
kedua-dua majlis parlimen masih bersidang. Secara amnya, Ordinan Darurat
tersebut berperanan untuk mengawasi aspek-aspek dan skop pemerintahan
darurat yang diisytiharkan.
Lebih menarik, walaupun Ordinan Darurat
dianggap sebagai sebuah Akta Parlimen, namun Perlembagaan Persekutuan
menerusi Perkara 150(6A) mengizinkan Ordinan tersebut untuk tidak
selaras dengan peruntukan-peruntukan dibawah Perlembagaan Persekutuan,
kecuali mengenai beberapa perkara yang digariskan perlembagaan
sepertimana yang disebutkan dibawah Perkara 150(6A) dan juga Perkara
151. Melalui sekatan-sekatan yang dijalankan dan kebolehan untuk
menggantung perlembagaan, pengisytiharan darurat secara langsung dan
tidak langsung akan memberikan kuasa khas yang lebih kepada pemerintah,
yakni lebih daripada norma kebiasaannya. Kuasa-kuasa khas ini
termasuklah yang berkaitan dengan peraturan dan urusan-urusan perjalanan
Parlimen.
Sidang Parlimen dibawah Ordinan Darurat (Kuasa-Kuasa Perlu ) 2021
Berturutan
dengan dengan proklamasi darurat baru-baru ini, satu Ordinan khas telah
diwartakan bagi mengawasi perjalanan darurat di Malaysia. Ordinan
Darurat (Kuasa-Kuasa Perlu) 2021 secara jelas mengatakan bahawa
Proklamasi Darurat dilakukan berikutan ancaman wabak Penyakit Covid-19.
Bagi menangani ancaman wabak penyakit ini, beberapa sekatan telah
dikenakan termasuklah terhadap Pilihanraya Parlimen , Pilihanraya Negeri
dan juga aspek perjalanan Parlimen dan Dewan Undangan Negeri.
Pembatasan terhadap peranan Parlimen dibawah Ordinan Darurat ini sudah
tentu sedikit sebanyak memberi kesan terhadap sistem demokrasi
berparlimen di Malaysia. Hal ini kerana proses semak dan imbang yang
diutarakan sebelum ini tidak dapat dijalankan seperti biasa dan
tergendala.
Secara amnya aspek perjalanan
Parlimen ketika darurat disentuh secara khusus dbawah Seksyen 14
Ordinan Darurat (Kuasa-Kuasa Perlu) 2021. Di bawah Seksyen 14(1)(a),
ianya secara jelas menyatakan bahawa peruntukan-peruntukan berkenaan
dengan memanggil, membubarkan, menggantung atau memberhentikan sidang
Parlimen didalam Perlembagaan tidak akan mempunyai kesan disepanjang
tempoh darurat dikuatkuasakan. Walaupun yang demikian, Yang Di-Pertuan
Agong mempunyai kuasa untuk membatalkan arahan-arahan berkenaan pada
mana-mana tarikh yang difikirkan bersesuaian oleh Baginda sepertimana
yang digariskan dibawah Seksyen 14(1)(b) Ordinan tersebut. Oleh itu,
kuasa mutlak untuk mengadakan semula sidang parlimen terletak pada
budibicara Baginda Yang Dipertuan Agong, dan bukanlah pada mana-mana
pihak yang lain. Namun secara tertibnya, Kabinet yang diketuai oleh
Perdana Menteri haruslah berperanan sebagai penasihat Baginda berkenaan
dengan perihal ini.
Penulis juga berpendapat bahawa, frasa “sesuatu
tarikh yang difikirkan bersesuaian oleh Yang Dipertuan Agong” dibawah
Seksyen tersebut menunjukkan bahawa baginda boleh memanggil semula
sidang parlimen walaupun didalam tempoh darurat sekiranya difikirkan
wajar oleh Baginda. Oleh itu secara mudahnya, Parlimen boleh dibenarkan
bersidang walaupun pada ketika tempoh darurat sekiranya diperkenankan
oleh Baginda Yang Dipertuan Agong.
Kesimpulan
Keperihatinan
Seri Paduka Baginda Yang Dipertuan Agong didalam mendokong prinsip
Demokrasi Berparlimen dan Raja Berpelembagaan menerusi sebuah kenyataan
yang diterbitkan oleh pihak Istana Negara baru-baru ini adalah satu
isyarat jelas bahawa Baginda mengambil pendekatan untuk tidak berpihak
dan bertindak menurut bidang kuasa yang diberikan dibawah Perlembagaan
Persekutuan.
Penulis juga secara peribadi berpendapat adalah amat wajar
dan tepat supaya Parlimen dipanggil untuk bersidang semula oleh kerana
banyak isu-isu rakyat harus dibentang dan diutarakan di Parlimen
sesegera mungkin. Namun yang demikian penulis juga berharap bahawa
sekiranya Parlimen dipanggil untuk bersidang semula, ahli-ahli parlimen
haruslah menggunakan peluang ini sebaik mungkin untuk berperanan sebagai
medium ‘semak dan imbang’, dan bukanlah menjadikan Parlimen hanya
sebagai pentas politik semata-mata. Kestabilan politik, dan kerjasama
yang jitu daripada semua pihak amatlah dituntut didalam usaha untuk
memerangi ancaman wabak ini.
*
Dr. Hafidz Hakimi Haron adalah Pensyarah, Fakulti Undang-Undang,
Universiti Multimedia, Kampus Melaka. Pengkhususan kepakaran beliau
adalah di dalam bidang Undang-Undang Perlembagaan, Undang-Undang Hak
Asasi Manusia, Undang-Undang Media dan juga Undang-Undang Siber.
Tiada ulasan:
Catat Ulasan